چاپبه معنای انتقال و تکثیر حروف، عکس، طرح و نقش بر روی سطح چاپ شونده است. چاپ روی کاغذ شناخته شدهترین کار چاپی است.امروزه با پیشرفت تکنیکهای چاپ این عمل روی مواد سلولزی، نایلونی، پارچه ای، چرمی، مواد شیمیای، فلزی، شیشهای با اشکال صاف یا ناهموار، مقعر یا محدب و … صورت میگیرد. چاپ امروزه فرآیندی انبوه صنعتی است و بخش اساسی صنعت نشر و بخشی مهم از فعالیتهای اداری و حکومتی است.
واژه «چاپ» (و صورت قدیمیتر آن «چهاپ») را به احتمال برگرفته از واژه مغولی چاو دانستهاند که به معنای فشردن سطحی بر سطح دیگر است.
انواع چاپ
چاپ انواع مختلفی دارد که متناسب با آنچه که قرار است چاپ شود و آنچه که بر آن قرار است چاپ شود انتخاب میگردد. مهمترین این روشهای عبارتاند از:
چاپ افست: عمدتاً برای انتشارات، تبلیغات
چاپ فلکسو: عمدتاً برای بسته بندی
چاپ هلیوگراور: عمدتاً برای بسته بندی
چاپ سیلک اسکرین: عمدتاً برای تبلیغات چاپهای تفکیکی
چاپ لتر پرس: یکی از روشهای چاپ برجسته از قدیمیترین روشهای چاپی است
چاپ دیجیتال: برای همه مصارف، تبلیغاتی و اداری در تیراژ پایین
چاپ افست
نوعی از چاپ که نوشته و عکس را بر سطح لاستیکی یک استوانه (سیلندر) گردان برمی گرداند و سپس آن را با فشار استوانه دیگر روی کاغذ چاپ میکنند. ماشین معمولی چاپ افست دارای سه استوانهاست . در چاپ افست نخست آن چه را که باید چاپ شود بر روی صفحهای فلزی به نام زینک منتقل میکنند، سپس این صفحه را با مواد شیمیایی طوری حساس میکنند که فقط نوشتهها و تصاویر آن، مرکب چاپ را به خود میگیرد. زینک را به دور نخستین استوانه میپیچند؛ طرح آن بر اثر فشار روی پوشش لاستیکی استوانه دوم برمی گردد. کاغذ سفید که متوالیا به دور استوانه سوم میپیچد مطالب را از روی پوشش لاستیکی استوانه دوم میگیرد. سرعت کار ماشینهای چاپ افست بیش از چاپ مسطح (حروفی) میباشد. از بزرگترین تولیدکنندگان ماشینهای چاپ افست درجهان کمپانی هایدلبرگ آلمان است.
علم شیمی نقش مهمی در جاپ افست دارد، جنس زینک از اکسید آلومینیوم میباشد که از مواد پلیمری پوشیده شده است پس از عملیات ظهور زینک نقاط غیر تصویری از روی سطح زینک برداشته میشود ودو ناحیه بر روی سطح زینک ایجاد می شود( نواحی آب دوست و نواحی چربی دوست)، نواحی تصویری روی سطح زینک که ازماده پلیمری تشکیل شده است چربی دوست و جاذب مرکب و نواحی دیگر آب دوست و جاذب رطوبت میباشد .برای آنکه روی نواحی غیر تصویری روی سطح زینک، لایه نازکی از آب وجود داشته باشد تاازنفوذ مرکب به آن جلوگیری شود باید کشش سطحی آب ورودی به سطح زینک را کاهش داد که معمولاً با اضافه کردن موادی مانند ایزو پروپیل الکل این کار صورت می گیردو بدین طریق مرکب از روی استوانه اول( سطح زینک) به استوانه دوم (سطح لاستیک) وبعد از آن به استوانه سوم (سطح کاغذ) انتقال می یابد ویک چاپ مطلوب صورت می گیرد.
چاپ فلسکو
گونهای از چاپهای برجسته است که در آن کلیشه لاستیکی حاوی طرح مستقیما با جنس چاپ شونده در تماس است. این روش چاپ به دلیل استفاده از کلیشههای لاستیکی قابل انعطاف(فتو پلیمر)، «فلکسو» نام گرفتهاست. چاپ فلکسو عموما برای چاپ بر روی سطوح نایلونی کاربرد دارد.
فلکسو چاپی است که بیشتر در خدمت بسته بندی کالا قرار دارد. این نوع چاپ که در زمرهٔ چاپهای برجسته قرار دارد قابلیت چاپ بر روی فیلم، پلاستیک، سلفون، کاغذ و مقوا را دارا است و به هنگام چاپ بر روی کارتنهای پلاستیکی، سلفون یا هر صفحهٔ شفاف دیگر می تواند سطوح را به صورت موضعی و بر حسب نیاز با مرکب سفید پوشش دهد.
۲- فلکسو یکی از روش چاپ برجسته شناخته شده که در سال ۱۹۹۰ برای چاپ پاکت و ساک های کاغذی اختراع شد و از روش لتر پرس نیز سبقت گرفته فلکسو یک روش چاپی ساده به شمار می رود که از سیستم های مرکب دان ساده استفاده شده و سیستم تغذیه آن به شکل رول است
چاپ سیلک اسکرین
اسلوبی که بر روش تکثیر با استِنسیل مبتنی است. در این اسلوب از پارچه توری ظریف (اغلب ابریشم)، چون سطح تکیهگاهی برای ورقه استنسیل استفاده میشود. ورقه استنسیل را روی پارچه – که بر روی کلافی (چهارچوب) محکم شده – میچسبانند. مرکب غلیظ را با ابزاری تیغه مانند (اسکوییجی) بر سطح استنسیل میگسترانند، که از بخشهای نفوذپذیر توری به سطح دیگری در زیر کلاف میرسد. بدین ترتیب، نقش مورد نظر را میتوان با رنگهای مختلف بر روی سطوح مستوی یا غیر مستوی چاپ کرد. تصویر چاپ شده با این اسلوب اغلب دارای لبههای تیز است، گویی کاغذی رنگی را بریده و چسباندهایم. از این خاصیت توسط هنرمندان برای خلق آثار بدیع بکار رفته است. سیلکاسکرین و سریگراف به اثری اطلاق میشود که با این اسلوب تکثیر شده است.
این اسلوب توسط سَمیوئل سیمُن ابداع شد (۱۹۰۷) و نخست موارد استفاده تجاری و تبلیغاتی داشت. امروزه هم بصورت صنعتی و هم بصورت تکثیر هنری بکار میرود. در چاپ سیلکاسکرین صنعتی این تکنیک بیشتر برای چاپ روی پارچه و البسه، اجسام و بستههای پلاستیکی (پلی پروپیلن و پلی اتیلین)، CD و DVD، کاغذ و مقوا، سرامیک، شیشه، چوب، فلز و نظایر آن بکار میرود. در چاپ سیلک اسکرین هنری این روش بیشتر برای نوع بیان بصری خاص ناشی از اسلوب آن از سوی هنرمندان جهت تکثیر محدود و شمارهدار یک اثر هنری بکار گرفته شده و در نهایت همهٔ نسخهها به امضاء هنرمند میرسد.
Stencil:با الگو و نقشه رو انداختن،schablon(شابلون) این واژه در ارتباط نزدیک با واژه Mimeograph به معنی تکثیر کردن و ماشین تکثیر است. و اما Silk Screening که نامی قدیمتر است برای Serigraphy که امروزه متداول میباشد.آن نام قدیم تر برای زمانی است که واقعا از ابریشم استفاده میکردند.حالا از موادی چون Polyester یا Nylon بهره میبرند.هر چند Seri که ریشه لاتین دارد یعنی ابریشم. این روش به کار گیری ابریشم ۲۵ سده پیش ازمیلاد در یونان و مصر نیز سابقه داشته است و Samuel Simon در آغاز سده بیستم در منچستر در چاپ آنگونه که نوشته شده است، از آن بهره بردو حتی پس از وی در سنفرانسیسکو John Pilsworth این روش را گسترش داد و به گونه تمام رنگی درآوردو آن screen printing خوانده شد. خمیر مایه اصلی تکنیک Silk Screening که از تکنیکهای Graphic Design است از تکنیک عکاسی گرفته شده است. عکاسی و گرافیک با هم ارتباط تنگاتنگی دارند.
اندی وارهول/ Andy Warhol از جمله هنرمندان شاخصی است که از این روش برای خلق آثارش به وفور استفاده کرده است. “مشهورترین و جنجالیترین هنرمند پاپ در امریکا اندی وارهول (۱۹۲۸-۸۷) است که تجربیات هنری اش بسیار فراتر از مرزهای رایج و متعارف هنر نقاشی می رود. طرز تلقی اندی وارهول نسبت به مفهوم شخصیت بسیار مبهم به نظر می رسد. او از سویی هنرپیشههای فیلم خود را فوق ستاره می نامید و از سویی دیگر معتقد بود که وی تنها یک ماشین بوده و آنچه را که ساخته نه یک تابلوی نقاشی، بلکه صرفا یک محصول صنعتی است.”۱ “او با توجه به ابژهگشتهگی ِجدید که براساس ِارزش ِبازار اقامه میشود و جامعهٔ مبتذل ِسوداگر سرمایهداری را به تهدیدی خطیر برای هنر مبدل میسازد، درعوض ِدفاع از وضع ِسنتی ِاثر هنری، ابژهگشتهگی ِمطلق را به پیش میکشد. از آن جا که ارزش زیباییشناختی به جای آن طفرهرفتن از بیگانگی، بیگانگی از کالا را به خطر میاندازد، هنر باید در چنین بیگانگیای پیش رود و جنگ با کالا و کالاییشدن را با بهرهگیری از همان سازوبرگی که خود کالا به آن واگذار میکند سامان دهد. هنر باید مسیر ِگریزناپذیر ِبیتفاوتی و بیاثری و همترازی ِکالایی را پی گیرد واز این طریق اثر ِهنری را چونان کالایی مطلق برسازد.
در مواجهه با چالش ِمدرن ِکالاییشدن، هنر نباید رستگاری ِخود را در آشیانهٔ نفی ِانتقادی بجوید (چراکه آن وقت هنر به هنر-برای-هنر تبدیل میشود، به آینهٔ مضحک و بیتوشوتوان ِسرمایهداری که بیدرنگ کیفیت ِچارهناپذیر ِکالا را به خود میپذیرد)، هنر باید در انتزاع فرمال و بتواره، در فانتزی ِارزش ِمبادله غرق شود تا کالاگشتهگیاش را در مرزهایی ورای کالاها و ارزش مصرفی محقق سازد و با رادیکالکردن ِارزش مبادلهای از آن بگریزد.”
چاپ لترپرس
یکی از روشهای چاپ برجسته از قدیمیترین روشهای چاپی است و تا اوایل ۱۹۷۰ عمدهترین روش چاپی بود که در سطح وسیعی مورد استفاده قرار میگرفت پیدایش چاپ افست و دیگر روشهای چاپی به دلیل سرعت بیشتر و کیفیت بهتر و هزینه کمتر جایگزین چاپ برجسته یا لتر پرس شد.
چاپ دیجیتال
یکی از روشهای تبدیل تصاویر دیجیتال به محصولات چاپی است. این روش معمولا شامل چاپ حرفه ای در تیراژهای کم تعداد توسط نشر رومیزی و دیگر منابع دیجیتال است که بوسیله چاپگرهای لارج فرمت و/یا چاپگرهای لیزری و جوهرافشان حرفه ای انجام میشود. چاپ دیجیتال دارای هزینه بیشتری برای چاپ هر صفحه در مقایسه با روشهای سنتی مثل چاپ افست است ولی این قیمت بالاتر معمولا با صرفه جویی در هزینه های دیگری که در تهیه پلیت های چاپ انجام میشوند برای تیراژهای کم تعداد جبران میشود. این روش امکان چاپ بلافاصله پس از تقاضا در تیراژ محدود را فراهم میآورد و امکان تغییر تصاویر و محتویات صفحه (اطلاعات متغیر) در هر برگ چاپی را در اختیار میگذارد. صرفه جویی در نیروی انسانی و توان رو به گسترش ماشینهای چاپ دیجیتال در بالا بردن کیفیت، پایین آمدن هزینه تمام شده هر برگ چاپی و بالا رفتن تیراژ به این معناست که چاپ دیجیتال در حال رسیدن به نقطه رقابت با چاپ افست و حتی پیشی گرفتن از آن است. در حال حاضر منظور از چاپ دیجیتال در بازار چاپ، عمدتا چاپ تونری با استفاده از انواع چاپگرهای لیزری حرفه ای بر روی انواع کاغذ است.